„Powstaniec” przypomni historię Pogorzelca

W naszym mieście zamieszkał kolejny koziołek. Do grona rogatej rodzinki dołączył „Powstaniec”, który objął wartę na pl. Jana Surzyckiego na Pogorzelcu. Rzeźba nawiązuje bezpośrednio do historii osiedla, które było areną walk podczas III Powstania Śląskiego.

Sympatyczne figurki kojarzone z herbem miasta można spotkać w różnych częściach Kędzierzyna-Koźla. Pierwsze trzy zamieszkały na wyremontowanym rynku w Koźlu. Kolejno dołączył do nich „Siatkarz” przy hali sportowej Azoty, „Drwal” sąsiadujący z Publiczną Szkołą Podstawową nr 15 w Kłodnicy i „Jadzia”, która zadomowiła się na osiedlu Piastów. Ostatnio przy wejściu do galerii handlowej „Odrzańskie Ogrody” pojawił się koziołek z torbami na zakupy. Autorem wszystkich rzeźb jest Michał Misiaszek, artysta z naszego miasta.

Inspiracją dla najnowszej figurki koziołka stała się historia Pogorzelca. Rys dziejów osiedla przygotował Bolesław Bezeg, kierownik Działu Gromadzenia i Udostępniania Muzealiów z Muzeum Ziemi Kozielskiej.
Nazwa wsi Pogorzelec ma typowo słowiański rodowód i jak wiele nazw miejscowości pochodzących od zaistniałych wydarzeń wskazuje, że pierwsi jej mieszkańcy zostali w tym miejscu osiedleni po utracie swoich domostw w pożarze innej, wcześniejszej miejscowości. Na razie nie udało się ustalić jaka to była miejscowość, ale fakt, iż wioska Pogorzelec pojawia się w drugiej połowie XVII wieku jako własność majątku w Sławięcicach wskazuje, że zapewne chodzi o spaloną wioskę w domenie sławięcickiej. W pierwszej połowie XVII w. a konkretnie w latach 1618-1648 cały Śląsk stał się areną niezwykle krwawej (toczonej pomiędzy katolikami a protestantami) wojny 30-letniej, w efekcie której straciła życie jedna trzecia mieszkańców regionu, a wiele miejscowości przestało istnieć. Można więc przyjąć hipotezę, że mieszkańcy Pogorzelca zostali tu przesiedleni po spaleniu ich wsi, przez którąś z niszczących wówczas Śląsk armii. (Duńczycy, Szwedzi, Saksończycy, Czesi oraz zaciężne oddziały na żołdzie cesarza Austrii i miasta Wrocław – wszyscy oni dopuszczali się mordów i palenia całych miejscowości.)

Po podboju Śląska przez Prusy w roku 1741 wieś Pogorzelec przynależąca do domeny właścicieli Sławięcic wraz z nimi wymieniana jest jako część powiatu toszeckiego. Nieco później reorganizacja struktur administracyjnych przywraca Pogorzelec i Sławięcice do Ziemi Kozielskiej.
Z kolei administracja kościelna od początku przyporządkowała mieszkańców Pogorzelca do parafii Św. Jana Nepomucena w Starym Koźlu. Toteż gdy tamtejsza parafia pod koniec XVIII wieku rozpoczęła budowę murowanego kościoła, postanowiono stary, drewniany pochodzący z przełomu XVI i XVII wieku kościółek rozebrać i przenieść do Pogorzelca. Kościółek służył mieszkańcom gminy Pogorzelec (tu termin gmina oznacza samodzielną jednostkę wiejską) jako filia parafii w Starym Koźlu do roku 1902, kiedy ukończono budowę kościoła Św. Mikołaja w Kędzierzynie, do której to parafii włączono także mieszkańców Pogorzelca. Niepotrzebny już a przeszkadzający w rozbudowie dworca PKP kościółek św. Jana Nepomucena w roku 1913 rozebrano i przeniesiono do wrocławskiego Parku Szczytnickiego, gdzie można go oglądać do dziś.

Wiek XVIII to okres wojen śląskich, podczas których kilkakrotnie Pogorzelec stał się zapleczem dla wrogich armii oblegających Koźle. Najwięcej strat mieszkańcom wsi przysporzyło półroczne oblężenie Koźla w roku 1807, kiedy przez cały ten czas w tutejszych domostwach kwaterowali żołnierze oblężniczej armii. Relacje z tego okresu opisują m.in. zniszczenia jakich dokonano w kościółku św. Jana Nepomucena, który bawarscy kawalerzyści zamienili na stajnię dla swoich koni, a metalowe piszczałki organów przetopili na kule do armat.

Po czasach dewastacji nastąpił okres dynamicznego rozwoju miejscowości, bo już pod koniec 1845 roku uruchomiono linie kolejową do Wrocławia. Pogorzelec stał się naturalnym zapleczem dla dynamicznie rozwijającego się transportu kolejowego. Już wkrótce linie kolejowe pociągnięto stąd do Gliwic, Raciborza i Nysy, a potem do Strzelec Opolskich i Baborowa. Ten okres całkowicie zmienił charakter osadniczy Pogorzelca - stare drewniane chaty zastąpiły murowane domy dla pracowników kolei i pracowników firm kolej obsługujących. W tym czasie Pogorzelec w sposób naturalny stracił administracyjną niezależność i w roku 1902 stał się dzielnicą Kędzierzyna.

W maju 1921 roku w toku III powstania śląskiego Kędzierzyn i Pogorzelec stały się areną krwawych walk o strategiczny dworzec kolejowy, który kilkakrotnie przechodził z rąk do rąk. W drugiej połowie maja po odbiciu miasta przez oddziały niemieckie doszło do masakry jeńców – powstańców co upamiętnia pomnik ku czci poległych.

W roku 1951, kiedy okazało się, że na osiedlu Azoty oraz w Kędzierzynie brak już mieszkań dla pracowników budowy Zakładów Azotowych, Pogorzelec po raz drugi stał się miejscem wzmożonej urbanizacji, bo tu właśnie rozpoczęto budowę nowych osiedli.
W ostatnich dekadach strategicznie położony w geograficznym centrum i coraz lepiej skomunikowany Pogorzelec stał się naturalnym handlowo-usługowym centrum aglomeracji Kędzierzyna-Koźla.