Jak powstaje smog i kogo winić?

Smog (zbitka słów: smoke - dym i fog – mgła) to niechlubne dzieło człowieka, ale i pogody, ponieważ powstaje w bezwietrzne dni z wysokim ciśnieniem atmosferycznym przy dużej wilgotności powietrza. Właśnie w te dni w okresie zimowym jesteśmy najbardziej narażeni na „brudne” powietrze. Przy małym wietrze szkodliwe gazy cieplarniane nie unoszą się ku górze i pozostają blisko powierzchni, co wyglądem przypomina mgłę.

Przyczyną emitowania do środowiska zanieczyszczeń powietrza są nasze podstawowe potrzeby, takie jak ogrzewanie czy jazda samochodem. Według Ministerstwa Środowiska to sektor komunalno-mieszkalny odpowiada za większość szkodliwych dla zdrowia zanieczyszczeń, czyli pyłów zawieszonych PM10 i PM2,5 (drobny).
Pył zawieszony jest mieszaniną cząstek stałych i kropelek cieczy utrzymujących się w powietrzu. Cząsteczki te zawierają różne szkodliwe dla zdrowia składniki, jak np. siarkę, związki organiczne, metale ciężkie, dioksyny oraz alergeny. Pył drobny dociera do pęcherzyków płucnych, penetruje nawet naczynia krwionośne, a stamtąd trafia do krwioobiegu. Stąd jest równie szkodliwy dla układu oddechowego, jak i układu krążenia.

Winne kotły, opał i samochody

Głównym źródłem obu zanieczyszczeń są procesy spalania poza przemysłem, czyli użytkowanie przestarzałych kotłów w domach opalanych paliwami stałymi (węglem, szczególnie złej jakości, ekogroszkiem, drewnem, mułem i miałem węglowym, nielegalnie spalanymi odpadami) oraz transport (samochody i inne pojazdy spalinowe).

Muł i miał węglowy to produkty o wysokiej zawartości siarki, chloru czy popiołu. W wielu krajach paliwo tego typu jest traktowane jako odpad i nie jest dozwolona jego sprzedaż, właśnie ze względu na bardzo negatywny wpływ na jakość powietrza. W Polsce niestety nie istnieją żadne przepisy dotyczące jakości węgla sprzedawanego gospodarstwom domowym. Wyjątkiem jest województwo małopolskie, które już przyjęło uchwałę antysmogową zakazującą spalania mułów i flotów węglowych w piecach i kominkach w całej Małopolsce. Do końca 2022 roku mieszkańcy, którzy ogrzewają swoje domy tzw. kopciuchami, będą musieli je wymienić na ekologiczne ogrzewanie. Z kolei do 2026 roku Małopolanie będą musieli wymienić kotły trzeciej, czwartej i piątej generacji. W ślad za Małopolską zdeklarowały się iść inne województwa, m.in. śląskie.

Trochę statystyki

W oparciu o raport Najwyższej Izby Kontroli ustalono udział największych sektorów w emisji PM10 i PM2,5, który w przypadku PM10 wygląda następująco:

1. Procesy spalania poza przemysłem (ogrzewanie budynków) – 48,5 proc.
2. Transport drogowy – 9 proc.
3. Procesy spalania w sektorze produkcji energii – 9,0 proc.
4. Procesy spalania w przemyśle – 8,1 proc.

Dominujący udział niskiej emisji w emisji pyłu PM10 przekłada się na bardzo wysokie stężenia tego zanieczyszczenia w trakcie sezonu grzewczego. Przekroczenia normy dobowej dla pyłu PM10 poza sezonem grzewczym obserwuje się rzadko, a stężenia wysokie występują wyłącznie od jesieni po wiosnę, a  więc wtedy gdy znaczna część Polaków grzeje domy przy pomocy węgla i drewna, a nierzadko też śmieci.

W przypadku emisji pyłu PM2,5 udziały wyglądają następująco:

1. Procesy spalania poza przemysłem (ogrzewanie budynków) – 49,7 proc.
2. Transport drogowy – 13,5 proc.
3. Procesy spalania w sektorze produkcji energii – 10,0 proc.
4. Procesy spalania w przemyśle – 7,7 proc.

Zarówno dla PM10 jak i PM2,5 są to dane uśrednione. Lokalnie wskaźniki te mogą wyglądać nieco inaczej, co nie zmienia faktu, że według opinii wojewódzkich inspektorów ochrony środowiska w 88 proc. przypadków zbyt wysokich stężeń dobowych PM10 i w 69 proc. w przypadku zbyt wysokich stężeń dobowych PM2,5 główną przyczyną są emisje związane z indywidualnym ogrzewaniem budynków.

Jak się chronić?

Konsekwencją niskiej emisji jest jej bezpośredni wpływ na pogorszenie stanu zdrowia ludzi. Przede wszystkim są to choroby układu oddechowego, niewydolność płuc, ale również zaburzenia centralnego układu nerwowego, bezsenność, bóle głowy, alergia.

Wiele osób myśli, że nie mają wpływu na stan powietrza – nic bardziej mylnego! Każdy ma na to wpływ. Konsekwencje negatywnego oddziaływania jednego gospodarstwa domowego na czystość powietrza odczuwają wszyscy! Tym bardziej zatem należy walczyć z tym zjawiskiem przez uświadamianie społeczeństwa na przykład o szkodliwości palenia niskiej jakości węglem.

Przede wszystkim należy zwrócić uwagę na prawidłowe palenie węglem. Rozpalanie od góry jest jednym ze sposobów na dużo czystsze i efektywniejsze spalanie węgla oraz drewna w najprostszych piecach i kotłach. Palić od góry można w każdym urządzeniu grzewczym, które ma wlot powietrza pod ruszt, a wylot spalin u góry paleniska. Sprawdźcie również stan techniczny kotła i jego połączenia z kominem. Nieszczelności samego kotła oraz podłączenia do komina to najbanalniejsza przyczyna, dla której kocioł kiepsko działa. W przypadku starych instalacji grzewczych dobrym rozwiązaniem będzie zmiana na ogrzewanie gazowe, elektryczne, przyłączenie do miejskiej sieci ciepłowniczej lub kupno kotła nowszej generacji. Przypominamy, że wymiana ogrzewania na ekologiczne jest  dofinansowywana przez gminę Kędzierzyn-Koźle od 1998 roku.

Stań na straży powietrza!

Obserwuj otoczenie. Kiedy zauważysz nadmierny dym z komina sąsiada, zadzwoń do Straży Miejskiej. Jak to rozpoznać? Zarówno dwutlenek węgla, jak też para wodna są gazami bezwonnymi i bezbarwnymi. Jeśli w trakcie palenia w piecu widać dym i czuć jakieś zapachy, to znaczy, że spalanie nie przebiega prawidłowo lub są spalane niewłaściwe substancje. Strażnicy miejscy mogą sprawdzić, czy do pieca nie trafiły odpady, ale też poinstruować, w jaki sposób prawidłowo palić węglem i drewnem. Bezpłatny telefon do Straży Miejskiej to 986!